Projectvoortgang

juni 2023:

Het restaureren van de monumentale muren is inmiddels flink gevorderd. De kolom bij de hoek van de tussenmuur is volledig nieuw opgemetseld, zie de foto.

juli 2023:

Ook de "plint" van de serre is inmiddels gereed. deze staat precies op de nog bestaande fundering van de vroegere plint.

Rechts. achteraan zie je het muurtje langs de trap naar de kelder onder de serre. Zowel de trap als de kelder zijn geconserveerd (onder de grond). Deze worden gelijk ook de waterbak niet verder hersteld, omdat ze niet zullen worden gebruikt. De kelder is niet meer dan een grote muurkast en we beschikken over bronwater. De plint is afgedekt met een plaat van hardsteen. De serre wordt hier straks op geplaatst.  Zie de foto.

augustus 2023:
De restauratie van de monumentale moestuinmuren is inmiddels ver gevorderd. De bouwvallige muurgedeelten zijn opnieuw opgemetseld, in de meerdere metselverbanden, kruisverband en Vlaams verband. De metselaar heeft goed opgelet en deze weer toegepast in de onderscheiden muurgedeelten. Inmiddels is het voegwerk al voor de helft klaar en is het mergelwerk (mergelkappen op de muren en mergelpetten op de kolommen) nagenoeg gereed.

september 2023

De serre is gereed, precies op tijd voor de open dagen op 9 en 10 september. Het is een juweel. De serre is precies zoals deze in 1907 was gebouwd. De serrebouwer (Devisscher uit Beerse bij Turnhout Belgie) heeft ons goed begrepen en vakkundig geadviseerd. We zijn 'n drietal keren bij hun op bezoek geweest en hebben over alles kunnen overleggen. daarbij ging het onder andere over de  gewenste boog; de versterkingsribben; de mogelijkheid om te ventileren; de conservering en kleur; de gootconstructie; of en hoe een zonwering is te realiseren; en nog veel meer. Nadat op locatie de situatie is ingemeten heeft hun dochterbedrijf in Polen de staalconstructie als bouwpakket samengesteld. De gehele constructie is in elkaar gezet, vooral om te controleren of alles klopt. Daarna ging het pakket op transport en is in België gestraald, geschopeerd (zinklaag) en afgewerkt met een poedercoating. Alles is naar Vliek vervoerd en in een weekje is de staalconstructie gemonteerd. 

Devisscher gebruikt standaard dubbelglas. Eerst waren we huiverig, maar we werden deskundig geïnformeerd en we waren overtuigd dat dit vooral ook veiliger is. Het glas wordt in repen van ongeveer 25 cm hoogte gemonteerd op koperen haakjes en vervolgens afgekit in dezelfde kleur als het staal. De dubbele deur in de zijwand is keurig afgewerkt en ook de raampjes zijn perfect uitgevoerd. heel apart is de hoek achteraan. Deze is niet "haaks". Speciale passtukken waren voorbereid en netjes en regenwaterdicht afgewerkt. Niet eerder viel het op dat de plek en de vorm zo mooi en passend zijn in onze toch al mooie kwallef. We zijn nog meer trots en laten een en ander graag zien. De komende tijd zal de serre verder worden afgewerkt. 

De vloer wordt gemaakt van een speciaal soort gravel en afgezet met betonnen bandjes. De plantvakken worden aangevuld met grond, scherp zand en compost. Dan komen er nog werktafels en een waterinstallatie om de kweekproducten te besproeien. Begin 2024 kan de serre in gebruik worden genomen. We gaan ons pootgoed voorkweken en achter in de serre telen we straks onder andere tomaten en komkommers. .

november 2023
De werkzaamheden vorderen gestaag. De muren aan de binnenzijde van de boomgaard zijn gereed.
De nieuwe mergelkappen zijn gemonteerd en het voegwerk aan de binnenzijde is klaar. De achterzijde (de kant
van onze achterburen) moet nog geheel worden uitgekapt en opnieuw gevoegd. Het plan is dit in het vroege
voorjaar van 2024 uit te voeren. Het gehele oppervlak van de toekomstige boomgaard was tamelijk vervuild
met bouwresten en ander spul. Het lag er bepaald niet vlak bij. We hebben het perceel nauwgezet schoongemaakt.
Vervolgens heeft een loonwerker het terrein vakkundig bewerkt en ingezaaid met een grasmengsel, geschikt
voor ons doel. Het ligt er nu bij als een biljartlaken. Het kan zo rustig blijven liggen gedurende de winter,
dan is de grasmat in het komend voorjaar optimaal.
We hadden de bomen besteld met de bedoeling deze begin november te kunnen planten. ook dat is goed gelukt.
Met redelijk droog weer was het betreden van de verse grasmat geen probleem. De bomen staan. Het zijn:
3 hoogstam-appelbomen ( Gala, Ecolette en Gronsvelder Klumpke):
3 hoogstam-perenbomen (Kruidenier, Concorde en Beurre de Merode);
1 hoogstam abrikoos-boom (Gold-Cat); en
4 hoogstam pruimenbomen (Hauszwetsche, Monsieur Hatif, Reine Claude d'Halthan en Mirabelle de Nancy)..
Daarnaast is er op wens van de familie Curfs een hazelnoot-struik/boom geplant.
Deze hoort erbij in een boomgaard als de onze. Op de foto zijn niet veel bomen gelijktijdig te "vatten".
Hoogstambomen moeten nogal op afstand van elkaar staan. Wel is te zien dat onze nieuwe berging met afdak
inmiddels ook nagenoeg gereed is. Het project schiet aardig op. Volgend voorjaar zal alles klaar zijn.

april 2024

Restauratie moestuinmuren gereed. 
In de 18e en 19e eeuw waren er bij kastelen en kloosters als vanzelfsprekend moestuinen. Men was vooral zelfvoorzienend, men beschikte over deskundig personeel of men was zelf goed bekend met het telen van groenten en fruit.
Algemeen is dat deze nutstuinen nogal ruim van opzet waren en apart lagen van de lusttuin. Ze waren meestal omring door hagen en of gemetselde muren.
De muren waren er om meerdere redenen. De moestuin had hiermee een heldere afscheiding; er kon niet zomaar iemand dit privé-gebied binnentreden.
Immers kastelen en kloosters lagen veelal afgelegen. Meer nog was het een degelijke kering voor klein en groot wild. Everzwijnen, hazen en konijnen kunnen veel schade aanrichten. Een bijkomend voordeel is dat de moestuinmuren (meestal op het noorden en oosten gericht) beschutting gaven aan weer en wind, daardoor ze voor een warmer microklimaat zorgden.

De moestuinmuren bij de Kwallef van Vliek zijn Rijksmonument met nr 470148 en zijn als volgt omschreven:

"MOESTUINMUREN". Rechthoekige 19e- of laat 18e-eeuwse moestuinmuren, die twee aan de ZO-zijde van de oprijlaan en aan de NW-zijde van de straat Vliek grenzende rechthoekige voormalige moestuinen gedeeltelijk omlijsten. Van de westelijke moestuin zijn de muren aan de NW- en NO-zijde door bakstenen pijlers met mergelstenen afdekplaten geleed, terwijl de scheidingsmuur tussen deze en de oostelijke moestuin vlak is afgewerkt. Aan de zijde van de oostelijke moestuin is deze scheidingsmuur van enkele steunpijlers voorzien. De muur aan de NO-zijde van de oostelijke moestuin is vlak afgewerkt. Van de muur aan de ZO-zijde van deze tuin is alleen het gedeelte, dat de tuin naar de Catharinastraat keert bewaard gebleven; deze keermuur zet zich aan de NO-zijde van de moestuinen nog een stukje langs de straatweg "Vliek" voort".

Vreemd is dat op kadastrale tekeningen de muren niet zijn vermeld.

De muren zijn opgebouwd uit veldbrandstenen en afgedekt met mergelkappen.
Ze zijn onder te verdelen in 4 muurdelen, van ongeveer 30m, totaal ±125 m.
Op bijgaand tekening zijn de muurdelen aangegeven ( 1, 2, 3 en 4).
Langs de huidige lindelaan (voorheen laan van Amerikaanse eiken) en langs de straat ontbreekt een muur en heeft waarschijnlijk  nooit een muur gestaan.
De toegang was aan de zijde van de straat, tegenover het kasteel, een eenvoudig trapje met metalen hek. De keuken van het kasteel was ook gelegen langs de straat, dus logistiek gezien heel handig.
De 4 muurdelen zijn onderling nogal verschillend. Aannemelijk is dat deze muurdelen niet gelijktijdig zijn gebouwd.
Muurdeel 1. Dit muurdeel is van steens metselwerk in overwegend “vlaams verband”. De afdekking is van mergelkappen. In de muur zijn penanten opgenomen van telkens 38 cm breedte en hoh 2.75 m.
Muurdeel 2. Deze muur is vrij recent deels opnieuw opgebouwd, in zgn “wild verband”. De muur is gelijk aan muurdeel 1, steens metselwerk met penanten hoh 3.00 m. en eveneens afgedekt met mergelkappen.
Dit muurdeel was aan de achterzijde slecht en is goed gerepareerd. Een penant met naastliggend metselwerk was instabiel. Dit is goed gestabiliseerd en aan de boomgaardzijde fraai verstevigd met een steunbeer tegen de penant.
Muurdeel 3. Deze muur is 1,5-steens (38 cm dik) en voorzien van slechts enkele penanten. Het metselwerk was van goede kwaliteit, op het poortje en de hoekkolom is vernieuwd. Het metselwerk is overwegend in zgn “kruisverband” gemetseld, doch niet consequent doorgevoerd.
Tere hoogte van de serre is de afdekking van beton. Een (inmiddels overleden) buurtbewoner vertelde dat de beton-afdekking is aangebracht in plaats van de losliggende mergelafdekking bovenlangs de “ruïne” van de vroegere serre. Kinderen uit de buurt speelden op deze muren. Het betonwerk is van goede kwaliteit en is omstreeks 1960 uitgevoerd door bezorgde ouders (Ubachs, Voncken en Heynen) na overleg met kasteelheer Jhr. van Meeuwen. De muur is voorts afgedekt met mergelkappen en slechts gedeeltelijk vernieuwd.
Muurdeel 4. Dit muurdeel is  ook 1,5-steens en geheel zonder penanten.
het metselwerk is uitgevoerd in zgn “kruisverband”. De mergelkappen zijn bijna compleet nog origineel. De kolom aan de straatzijde lijkt niet de originele beëindiging van de muur. Bij reconstructie van de straat, omstreeks 1965, is de huidige situatie ontstaan.
De restauratie vond plaats vanaf januari 2023 tot april 2024.

 
Het werk zit erop / rapportage bij einde project 

Henk Urlings, projectleider  25-8-2024

Na 1,5 jaar voorbereiding en na 1,5 jaar uitvoering.

Het project is onder te verdelen in:
1. het restaureren van de monumentale moestuinmuren;
2. het herbouwen en inrichten van de voormalige boogserre;
3. het opnieuw inrichten van de vroegere boomgaard;
4. het realiseren van een berging; en
5. het realiseren van een waardige entree.

 1) Het restaureren van de monumentale    moestuinmuren.
De muren zijn Rijksmonument en uit het einde van de 18e eeuw, dus ongeveer uit 1775. In totaal zijn het ongeveer 125 strekkende meter muren. Ze waren in slechte staat. Met name het achterste deel, het poortje en de eindkolom in de tussenmuur moesten grotendeels opnieuw worden opgemetseld. Het sloopwerk (beter demonteren) van de bouwvallige muurdelen is secuur gebeurd om de veldbrand-stenen na het schoonbikken te kunnen hergebruiken. Het was een tijdrovende klus en is met hulp van de vrijwilligers vakkundig uitgevoerd. Het metselwerk verlangde nodige deskundigheid omdat dit weer in zgn “kruisverband” of “Vlaams verband” moest worden uitgevoerd. Bij het metselwerk is met kalkspecie gewerkt, precies als vroeger. Het oude voegwerk moest worden uitgekapt en schoongemaakt. Het opnieuw voegen is vervolgens door een specialist (voegbedrijf) uitgevoerd. De mergel-afdekkappen zijn nagenoeg volledig door weer een ander specialistisch bedrijf nieuw gemonteerd.
De muurdelen zijn niet alle op dezelfde manier gebouwd. Het aantal penanten en de penantafstanden zijn verschillend. Afhankelijk van de muurdikte (steensdikte = 25 cm of anderhalfsteensdikte = 37 cm) zijn er wel of geen penanten. Ook verschilt het metselverband per muurdeel. Een en ander leidt tot een redenatie dat de muurdelen niet gelijktijdig zijn gebouwd. Nu kunnen de muren er zeker weer een eeuw tegen.

2) Het herbouwen en inrichten van de voormalige boogserre.
Er was maar weinig bekend over de oorspronkelijke vorm en maatvoering. Archiefonderzoek leidde niet echt tot meer informatie. Wel het kadasteronderzoek. De serre was ooit gebouwd in 1906, maar de maatvoering klopte niet. Onderzoek ter plaatse leverde veel op. De oude fundering lag er nog en er waren aftekeningen op de moestuinmuren, zoals de witgeschilderde achterwand en een spoor van de boog op de zijmuur. Gesprekken met oude inwoners van Ulestraten leverde niet veel meer op dan dat het ooit een boogserre moet zijn geweest. Toen ontdekten we op een oude foto een contour van de serre. De boogvorm was nu bekend en deze leunde tegen de achterwand op een goot. De gootbeugels waren nog aanwezig. De vorm en de maatvoering was nu bekend.
Deze informatie was voldoende voor een gerenommeerd bedrijf uit België om de serre weer te bouwen.
De serre is qua maatvoering en vorm perfect passend in onze historische moestuin. De staalconstructie is goed geconserveerd en behoeft slechts schoonmaakonderhoud.
Het glas is dubbeldik veiligheidsglas en is perfect af-gekit in dezelfde kleur als de staalconstructie. De serre is geplaatst op een vooraf opnieuw gebouwd muurtje met een afdekplaat van hardsteen.
Na de bouw van de serre is een bestrating gemaakt van dodolux, een geelbruine gravel tussen betonbandjes. Er zijn werkbladen en rekken gemaakt en er is een bewateringsinstallatie aangelegd.
Als laatste is een demontabele bamboebekleding over de serre gelegd om de binnentemperatuur te kunnen beheersen.

 3) Het opnieuw inrichten van de vroegere boomgaard.
In het tweede compartiment was de vroeger boomgaard. Maar nu was het een weiland dat tijdens de bouw ook opslag was voor zand, bouwpuin, stenen enz. Het was ook de werkplaats, waar de stenen (voor het metselwerk van de muren) werden schoongebikt. Het terrein was flink bevuild en moest worden schoongemaakt en kreeg meerdere keren een gedegen grondbewerking. Daarna is het bemest en ingezaaid met een speciaal graszaadmengsel. De keuze voor de juiste hoogstambomen is serieus aangepakt, waarbij meerdere specialisten zijn geraadpleegd.
Rekening houdend met de latere maat van volwassen bomen zijn 12 bomen aangeplant, peren, pruimen en appel.
Een lokaal kunstenaar wilde voor zijn sterven een bijzonder kunstwerk aan de Kwallef schenken. De “Circle of Life” kreeg een mooie plaats in de boomgaard.
Aan de laanzijde is er geen moestuinmuur. Langs de gehele lengte van de grens met de laan zijn haagjes en poortjes geplaatst als afscheiding.
Vervolgens is er een model-bijenstal gebouwd. Deze is inmiddels ook bewoond door enkele bijenvolken, in beheer bij een lokale imker.
Er zijn parkbanken aangeschaft, die tevens dienst doen voor overlegmomenten en bij koffiepauzes van de vrijwilligers.

4) Het realiseren van een berging.
Op de plaats van een oud stalletje is een nieuwe berging gebouwd.
Het is een houtconstructie op een gemetselde plint, gelijk als de serre.
Het hout is Siberisch lariks, dat onderhoudsvrij is en onbehandeld kan worden toegepast. Het pannendak bestaat uit kleine pannen “tuile du nord”. De vloer is gelijk aan de vloer van de serre.
Naast de berging is een overdekt “terras” gerealiseerd. Dit wordt gebruikt als overlegplek en hier drinken de vrijwilligers koffie. De parkbanken van de boomgaard doen hier goede dienst. In de berging is een eenvoudig, doch degelijke keuken gemaakt en worden de gereedschappen overzichtelijk opgeborgen. In de berging beschikken we over stromend water (via een pomp op een geboorde bron) en over elektriciteit.
Een en ander heeft een stijlvolle vorm en ligt op een passende plaats, niet dominant en logistiek handig.

 5) Het realiseren van een waardige entree.
Het was een wens om de entree een aantrekkelijk en voornaam aanzien te geven. De relatie met het landgoed en kasteel “Vliek” (aan de overzijde van de straat) moest weer helder en vanzelfsprekend zijn. Dat is prima gelukt. Het lijkt weer een geheel, zoals het vroeger moet zijn geweest.
De smeedijzeren poort tussen de pilaren met de mergel-bekroning is gelijk aan de poort van de entree van de lusttuin naast het kasteel.
De pilaren zijn geschonken door de kasteeleigenaar, die hiermee heeft aangegeven, dat hij het project bijzonder waardeert.
De toegangspoort (rechts) naar de Kwallef kreeg een passende uitstaling in dezelfde stijl.
Hiermee is ook een afscheiding gerealiseerd tussen het privé-deel van het landgoed “Biesenberg” en de Kwallef.
De Kwallef is nu nog meer een in het oog vallend icoon bij de entree van ons dorp.

Het werk zit erop. De Kwallef is mooier dan ooit.